The "przyjaźń społeczna wkracza do akcji, wyjaśniając istotną treść dokumentu, który jest poświęcony właśnie "do braterstwa i przyjaźni społecznej". (n. 2). Zainspirowany przesłaniem św. Franciszka z Asyżu: "Franciszek, który czuł się bratem słońca, morza i wiatru, wiedział, że jest jeszcze bardziej zjednoczony z tymi, którzy są z jego własnego ciała. Wszędzie siał pokój i chodził blisko ubogich, opuszczonych, chorych, odrzuconych, do ostatniego". (Ibid.).
Oznacza to, że przyjaźń społeczna nie odnosi się po prostu do pojęcia, które może wydawać się paradoksalne, ponieważ przyjaźń z zasady nie jest utrzymywana ze społeczeństwem, lecz z pewnymi bardzo konkretnymi osobami; dlatego też ta postawa, jeśli jest przyjaźnią, nie byłaby społeczna, a jeśli jest społeczna, nie byłaby przyjaźnią.
Jest to coś bardziej konkretnego, co po pierwsze jest ściśle związane z (powszechnym) braterstwem, które prowadzi do wysiew (również uniwersalny) pokoju, a jednocześnie do bliskości przede wszystkim z najuboższymi i najbardziej potrzebującymi.
Po drugie, Papież zwraca uwagę, że kwestie związane z tym społecznym dwumianem "zawsze były w kręgu moich zainteresowań". i wielokrotnie się do nich odwoływał.
Obecnie czyni to ponownie zainspirowany braterstwem z prawosławnym patriarchą (Konstantynopola) Bartłomiejem i pobudzony przyjaźnią wielkiego Imama Ahmada Al-Tayyeb, którego spotkał w Abu Dhabi (razem podpisali ważny dokument o opiece nad stworzeniem).
Mamy więc jeszcze jedną informację o treści przyjaźni społecznej: jego implikacje dla opieki nad stworzeniem.
Trzecią aluzją, zawsze związaną z powszechnym braterstwem, jest wyrażenie życzenia, aby ta jego propozycja "nie tylko mówić, ale i mówić". (n. 6).
Jako encyklika społeczna jest ona otwarta z chrześcijańskiego przesłania na wszystkich ludzi dobrej woli. I bierze pod uwagę problemy, które otworzyła pandemia Covid-19 właśnie po to, aby upierać się przy tym, co fundamentalne: "Marzmy jako jedna ludzkość, jako chodzący po tym samym ludzkim ciele, jako dzieci tej samej ziemi, która nas wszystkich osłania, każdego z bogactwem jego wiary lub przekonań, każdego z jego własnym głosem, wszystkich braci". (n. 8).
Rzeczywiście, Wspólnym korzeniem jest braterstwo, które łączy nas z wiary i/lub z przekonania o przynależności do tej samej ludzkości i byciu chronionym przez tę samą ziemię.
Intencją papieża Franciszka dla apostolstwa modlitwy jest przyjaźń społeczna. Jest to rzeczywistość wyrażona w jego encyklika Fratelli tutti
W rozdziale trzecim, "Myślenie i tworzenie otwartego świata". Franciszek zatrzymuje się, aby dokładnie wyjaśnić, na czym polega miłość, miłosierdzie. Mówi, że chodzi o coś więcej niż tylko o serię akcji charytatywnych.
Co obejmuje "działania, które wynikają ze związku, który coraz bardziej skłania się ku drugiemu człowiekowi jako wartościowemu, godnemu, miłemu i pięknemu, poza fizycznymi lub moralnymi pozorami". (n. 94). Innymi słowy, miłość polega na kochaniu drugiego człowieka za to, kim jest, a to skłania nas do poszukiwania tego, co najlepsze dla jego życia.
Cóż, mówi: "Tylko w kultywowaniu takiego sposobu odnoszenia się do siebie nawzajem możliwa jest przyjaźń społeczna, która nikogo nie wyklucza i braterstwo otwarte dla wszystkich". (Ibid.). Zauważamy tu zbieganie się dwóch terminów dwumianu przyjaźń społeczna i (uniwersalne) braterstwo: zbiegają się one w osobistej i prawdziwej miłości.
W kolejnych punktach Papież wyjaśnia, że ta miłość (przyjaźń) wymaga coraz większej otwartość na uniwersalną komunię, aby spełniły się słowa Jezusa skierowane do uczniów i do narodu: "Wszyscy jesteście braćmi". (Mt 23:8).
Proszę nadać twarz swojej darowiźnie. Pomóż nam formować kapłanów diecezjalnych i zakonnych.
Nieco dalej w tym samym rozdziale Franciszek wyjaśnia "nieadekwatne rozumienie uniwersalnej miłości".. I tam nalega na "przyjaźń społeczna w każdym mieście lub w każdym kraju". (n. 99) jako podstawę prawdziwej uniwersalnej otwartości.
To odróżnia się od "fałszywy uniwersalizm". (o tym, który gardzi swoim narodem); o "autorytarny i abstrakcyjny uniwersalizm"..
Globalizacja, która zmierza do ujednolicenia tradycji i narodów oraz do unieważnienia różnorodności jednostek. Byłoby to coś innego niż zwykły "świat partnerów", którzy dla własnych interesów zamykają się w samoobronnej i samoreferencyjnej tożsamości, gdzie słowo "sąsiad" traci wszelkie znaczenie. The radykalny indywidualizm, pisze papież, "To najtrudniejszy do pokonania wirus". (n. 105).
Również w tym rozdziale podkreśla wartość każdego człowieka, zawsze i w każdych okolicznościach, jako "podstawowe uznanie, niezbędne do tego, aby zmierzać w kierunku przyjaźni społecznej i powszechnego braterstwa". (n. 106). Na stronę "każda istota ludzka ma prawo do godnego życia i do integralnego rozwoju". (n. 107).
Ta zasada, jak zauważa, jest często tylko częściowo przestrzegana. Są społeczeństwa, które kierując się jedynie zasadami wolności i efektywności rynku, ograniczają się do oferowania możliwości dla wszystkich, ale nie wspierają najsłabszych. Jeśli prawa jednostki nie zostaną uporządkowane w kierunku wspólnego dobra i solidarności, braterstwo pozostanie romantyczną utopią.
"Módlmy się, abyśmy w sytuacjach społecznych, gospodarczych, politycznych i konfliktowych byli architektami dialogu, architektami przyjaźni, odważnymi i pełnymi pasji, mężczyznami i kobietami, którzy zawsze wyciągają rękę i aby nie było miejsca na wrogość i wojnę". Papież Franciszek, 2021
W następnym rozdziale. "Serce otwarte na cały świat wyrażenie pojawia się ponownie "przyjaźń społeczna ponownie razem z powszechnym braterstwem, jako "dwa nierozłączne i współistotne bieguny". (n. 142). Aby wyjaśnić, że konieczne jest łączenie uniwersalnego z lokalnym, między globalizacją a lokalizacją. W ten sposób unika się zarówno abstrakcyjnego, globalizującego uniwersalizmu, jak i zamkniętego lokalizmu.
Encyklika wskazuje, że w perspektywie dwumianu powszechnego braterstwa-przyjaźni społecznej należy umieścić "najlepsza polityka w służbie prawdziwego dobra wspólnego". (n. 154). Potrzebna jest "miłość polityczna". A więc, "uznać każdego człowieka za brata lub siostrę i dążyć do przyjaźni społecznej, która integruje wszystkich". (n. 180) nie będą zwykłymi utopiami.
W szóstym rozdziale dialog zostaje włączony do przyjaźni społecznej. Treść rozdziału opiera się na dialogu społecznym w celu wspólnego budowania, na podstawie konsensusu, poszanowania prawdy i godności osobistej, wysiłku na rzecz nowej kultury spotkania, która umożliwia uznanie drugiego człowieka i odzyskanie życzliwości (poza konsumpcyjnym indywidualizmem).
Zauważył również, że należy dążyć do przyjaźni społecznej, "Oznacza to nie tylko zbliżenie między grupami społecznymi oddalonymi od siebie z powodu jakiegoś konfliktowego okresu w historii, ale także poszukiwanie ponownego połączenia z sektorami najbardziej zubożałymi i wrażliwymi".. Rzeczywiście, i jest to zasada, na którą już zwrócono uwagę, związku między przyjaźnią społeczną a bliskością i uznaniem dla tej ostatniej, na drodze do integralnego rozwoju człowieka.
Wśród dróg prowadzących do takiego zjednoczenia (rozdział siódmy) są "zasada, która jest niezbędna do budowania przyjaźni społecznej: jedność jest lepsza niż konflikt". (n. 245; Evangelii Gaudium, 113).
Tak jest: Poszukiwanie jedności jest drogą do przezwyciężenia polaryzacji i wyjścia poza zwykły interes własny.
W filmie opublikowanym przez Apostolstwo Modlitwy papież Franciszek proponuje wszystkim ludziom, aby "wyjść poza grupy przyjaciół i budować przyjaźnie społeczne, które są tak niezbędne dla dobrego współżycia"..
Wezwanie do specjalnego zjazdu "z najuboższymi i najbardziej wrażliwymi. Ci, którzy są na peryferiach".
Twierdzi, że trzyma się z daleka "populizmów, które wykorzystują udrękę ludu bez podania rozwiązań, proponując mistycyzm, który niczego nie rozwiązuje".. To powinno prowadzić do "uciec od wrogości społecznej, która tylko niszczy i wyjść z 'polaryzacji'".
Przyznaje, że nie jest to łatwe "gdy część polityki, społeczeństwa i mediów jest nastawiona na tworzenie wrogów, aby pokonać ich w grze o władzę"..
"Dialog jest sposobem na nowe spojrzenie na rzeczywistość, na przeżywanie z pasją wyzwań związanych z budowaniem wspólnego dobra"..
Kończy pytaniem: "Módlmy się, abyśmy w sytuacjach społecznych, gospodarczych, politycznych i konfliktowych byli architektami dialogu, architektami przyjaźni, odważnymi i pełnymi pasji, mężczyznami i kobietami, którzy zawsze wyciągają rękę i aby nie było miejsca na wrogość i wojnę".
Pan Ramiro Pellitero Iglesias
Profesor teologii pastoralnej
Wydział Teologiczny
Uniwersytet Nawarry
