De "sociale vriendschap maakt zijn entree door de essentiële inhoud van het document toe te lichten, dat juist gewijd is aan "tot broederschap en sociale vriendschap". (n. 2). Geïnspireerd door de boodschap van Sint Franciscus van Assisi: "Want Franciscus, die zich broeder voelde van de zon, de zee en de wind, wist zich nog meer verbonden met hen die van zijn eigen vlees waren. Hij zaaide overal vrede en wandelde dicht bij de armen, de verlatenen, de zieken, de afgedankten, tot de laatsten". (Ibid.).
Dit betekent dat sociale vriendschap verwijst niet zomaar naar een begrip dat paradoxaal zou kunnen lijken, omdat vriendschap in principe niet met de samenleving, maar met enkele zeer specifieke personen wordt onderhouden; daarom zou deze houding, als het vriendschap is, niet sociaal zijn, en als het sociaal is, zou het geen vriendschap zijn.
Het is iets concreters dat, ten eerste, nauw samenhangt met (universele) broederschap, die leidt tot een het zaaien van (ook universeel) van vrede en, tegelijkertijd, naar een nabijheid in het bijzonder van de armsten en meest behoeftigen.
In de tweede plaats wijst de paus erop dat de kwesties die bij deze sociale binomie een rol spelen "zijn altijd een van mijn zorgen geweest". en heeft er herhaaldelijk naar verwezen.
Hij doet dat nu opnieuw, geïnspireerd door de broederschap met de orthodoxe patriarch (van Constantinopel) Bartholomeus en gestimuleerd door de vriendschap van de grote Imam Ahmad Al-Tayyeb, die hij in Abu Dhabi heeft ontmoet (samen ondertekenden zij een belangrijk document over de zorg voor de schepping).
We hebben dus nog een stukje informatie over de inhoud van sociale vriendschap: de gevolgen daarvan voor de zorg voor de schepping.
Het is de derde toespeling, altijd verbonden met universele broederschap, om zijn wens uit te drukken dat dit voorstel van hem "praat niet alleen de praatjes". (n. 6).
Als sociale encycliek staat zij vanuit de christelijke boodschap open voor alle mensen van goede wil. En het houdt rekening met de problemen die door de Covid-19 pandemie zijn ontstaan, juist om aan te dringen op wat fundamenteel is: "Laten we dromen als één mensheid, als wandelaars van hetzelfde mensenvlees, als kinderen van deze zelfde aarde die ons allen herbergt, ieder met de rijkdom van zijn geloof of zijn overtuigingen, ieder met zijn eigen stem, allen broeders". (n. 8).
Inderdaad, de gemeenschappelijke wortel is de broederschap die ons verenigt vanuit het geloof en/of vanuit de overtuiging tot dezelfde mensheid te behoren en door hetzelfde land te worden beschermd.
De intentie van paus Franciscus voor het apostelschap van het gebed is sociale vriendschap. Het is een realiteit die tot uitdrukking komt in zijn encycliek Fratelli tutti
In hoofdstuk drie, "Denken en creëren van een open wereld". Franciscus pauzeert om precies uit te leggen wat liefde, naastenliefde, inhoudt. Hij zegt dat het om meer gaat dan een reeks liefdadigheidsacties.
Wat inhoudt "handelingen die voortkomen uit een verbintenis die steeds meer neigt naar de ander als waardevol, waardig, aangenaam en mooi, voorbij de fysieke of morele schijn". (n. 94). Met andere woorden, naastenliefde bestaat erin de ander lief te hebben om wie hij is, en dat brengt ons ertoe het beste voor zijn leven te zoeken.
Nou, zegt hij: "Alleen in het cultiveren van deze manier van omgaan met elkaar zullen we sociale vriendschap mogelijk maken die niemand uitsluit en broederschap die openstaat voor iedereen". (Ibid.). Hier zien we de samenloop van de twee termen van de binomiale sociale vriendschap en (universele) broederschap: ze komen samen in persoonlijke en ware liefde.
In de volgende punten legt de paus uit dat deze liefde (van de vriendschap) een steeds toenemende openheid voor universele gemeenschap, zodat Jezus' woorden aan zijn discipelen en aan het volk in vervulling gaan: "Jullie zijn allemaal broeders". (Mt 23:8).
Geef uw donatie een gezicht. Help ons om diocesane en religieuze priesters te vormen.
Even verderop in hetzelfde hoofdstuk legt Franciscus uit dat de "onvoldoende begrip van een universele liefde".. En daar staat hij op "sociale vriendschap in elke stad of in elk land". (n. 99) als basis voor een werkelijke universele openheid.
Dit wordt onderscheiden van zowel een "vals universalisme". (van iemand die zijn volk veracht); van een "autoritair en abstract universalisme"..
Een globalisering die tracht tradities en volkeren uniform te maken en de diversiteit van individuen op te heffen. Het zou anders zijn dan een eenvoudige "wereld van partners" die zich voor hun eigen belang opsluiten in een zelfbeschermende en naar zichzelf verwijzende identiteit, waarbij het woord "naaste" elke betekenis verliest. De radicaal individualisme, schrijft de paus, "het is het moeilijkste virus om te verslaan". (n. 105).
Ook in dat hoofdstuk benadrukt hij de waarde van elke persoon, altijd en onder alle omstandigheden, als een "basiserkenning, essentieel om te komen tot sociale vriendschap en universele broederschap". (n. 106). Voor "ieder mens heeft het recht op een waardig leven en op integrale ontwikkeling". (n. 107).
Hij merkt op dat dit beginsel vaak slechts gedeeltelijk wordt nageleefd. Er zijn samenlevingen die, louter geleid door de beginselen van marktvrijheid en efficiëntie, zich beperken tot het bieden van mogelijkheden voor iedereen, maar zonder de meest kwetsbaren te steunen. Als individuele rechten niet worden geordend in de richting van het algemeen welzijn en solidariteit, zal broederschap een romantische utopie blijven.
"Laten wij bidden dat wij in sociale, economische, politieke en conflictsituaties architecten mogen zijn van de dialoog, architecten van de vriendschap, moedig en gepassioneerd, mannen en vrouwen die altijd een hand uitsteken en dat er geen plaats is voor vijandschap en oorlog". Paus Franciscus, 2021
In het volgende hoofdstuk. "Een hart dat openstaat voor de hele wereld verschijnt de uitdrukking opnieuw "sociale vriendschap weer samen met de universele broederschap, als de "twee onafscheidelijke en essentiële polen". (n. 142). Om uit te leggen dat het nodig is om die het universele met het lokale combineert, tussen globalisering en lokalisering. Dit voorkomt zowel een abstract, globaliserend universalisme als een gesloten lokalisme.
De encycliek wijst erop dat in het perspectief van de binomiale universele broederschap-sociale vriendschap moet worden geplaatst "de beste politiek in dienst van het algemeen belang". (n. 154). Er is een "politieke liefde" nodig. Dus, "om ieder mens als broeder of zuster te erkennen en te streven naar een sociale vriendschap die allen integreert". (n. 180) zullen niet louter utopieën zijn.
In het zesde hoofdstuk wordt de dialoog opgenomen in de sociale vriendschap. De inhoud van het hoofdstuk is gebaseerd op de sociale dialoog om samen, op basis van consensus, respect voor de waarheid en persoonlijke waardigheid, te bouwen aan het streven naar een nieuwe cultuur van ontmoeting, die het mogelijk maakt de ander te erkennen en de vriendelijkheid terug te vinden (voorbij een consumentistisch individualisme).
Hij merkte ook op dat sociale vriendschap moet worden nagestreefd, "Het impliceert niet alleen de toenadering tussen sociale groepen die door een conflictueuze periode in de geschiedenis van elkaar zijn verwijderd, maar ook de zoektocht naar een hereniging met de meest verarmde en kwetsbare sectoren".. Inderdaad, en dit is het principe, waarop reeds is gewezen, van het verband tussen sociale vriendschap en nabijheid en de waardering daarvoor, op de weg naar de integrale menselijke ontwikkeling.
De wegen naar zo'n hereniging (hoofdstuk zeven) zijn onder meer "een principe dat onmisbaar is voor het opbouwen van sociale vriendschap: eenheid is superieur aan conflict". (n. 245; Evangelii Gaudium, 113).
Dat klopt: Het zoeken naar eenheid is de manier om polariteiten te overwinnen en verder te gaan dan louter eigenbelang.
In een video van het Apostelschap van Gebed stelt paus Franciscus aan alle mensen voor om "verder gaan dan vriendengroepen en de sociale vriendschap opbouwen die zo noodzakelijk is voor een goed samenleven"..
Roept op tot een speciale reünie "met de armsten en meest kwetsbaren. Zij die aan de rand staan".
Claims om weg te blijven "van populismen die de angst van het volk uitbuiten zonder oplossingen te bieden door een mystiek voor te stellen die niets oplost".. Dit moet leiden tot "ontsnappen aan de sociale vijandschap die alleen maar vernietigt en uit de 'polarisatie' stappen."
Hij erkent dat dit niet gemakkelijk is "wanneer een deel van de politiek, de maatschappij en de media erop uit zijn vijanden te creëren om ze te verslaan in een machtsspel"..
"Dialoog is de manier om op een nieuwe manier naar de werkelijkheid te kijken, om met passie de uitdagingen van de opbouw van het algemeen welzijn te beleven"..
Hij besluit met de vraag: "Laten wij bidden dat wij in sociale, economische, politieke en conflictsituaties architecten mogen zijn van de dialoog, architecten van de vriendschap, moedig en gepassioneerd, mannen en vrouwen die altijd een hand uitsteken en dat er geen plaats is voor vijandschap en oorlog".
De heer Ramiro Pellitero Iglesias
Hoogleraar pastorale theologie
Faculteit Theologie
Universiteit van Navarra
