Het spreekt aan door de aantrekkelijke setting: het interbellum, met Parijs als kruispunt van de wereld en de Côte d'Azur als toevluchtsoord voor miljonairs en kunstenaars. Larry is een jonge Amerikaan, een vrijwillige piloot in de Eerste Wereldoorlog die diep getroffen is door de dood van een kameraad die stierf terwijl hij zijn leven redde. Deze ervaring brengt hem ertoe zijn verloving met Isabel Bradley, een rijke erfgename uit Chicago, te verbreken en een pelgrimstocht rond de wereld te beginnen in de hoop dat de bibliotheken van de filosofie en de literatuur hem enig antwoord zullen geven op zijn traumatische ervaring. Isabel weigert hem te vergezellen op deze pelgrimstocht, omdat ze dan het leven van feesten en luxe dat ze altijd heeft gewild zou moeten opgeven. Dat leven krijgt ze alleen als ze zich aansluit bij een miljonair, Gray Maturin, en met hem trouwt. Ondertussen leiden Larry's spirituele zorgen ertoe dat hij gaat werken in een mijn in België, op een boerderij in Duitsland en zelfs in een benedictijnenklooster in Frankrijk. Uiteindelijk vertrekt hij naar India, waar hij een goeroe ontmoet, Shiri Ganesha, die sereniteit, vriendelijkheid en vrede uitstraalt. De jongeman gelooft dat hij daar het ultieme geluk heeft gevonden en keert na Frankrijk terug naar de VS om een verborgen leven te leiden als monteur of taxichauffeur, wat hem in staat zal stellen een leven te leiden van "rust, naastenliefde, mededogen, onthechting en samenhang".
Veel lezers van De rand van het scheermes Ze bewonderen Larry's spirituele reis naar Oosterse filosofieën. Dergelijke filosofieën zijn tegenwoordig succesvol omdat zij de moeizame weg van de ontmoeting met een persoonlijke God vervangen door de zoektocht naar het Absolute, vertaald in een innerlijke vrede die het individu behoedt voor de zorgen van het leven. Ik heb de roman vele malen benaderd in een poging Larry te begrijpen, maar ik heb me uiteindelijk gerealiseerd dat ik eerst Maugham en zijn levenservaringen moet begrijpen. Hij verloor zijn ouders op jonge leeftijd en werd vanaf zijn tiende opgevoed door een strenge Anglicaanse dominee. Hij moest, met weinig overtuiging, studeren voor een medische graad in Londen, en gaf dit alles op voor zijn roeping als schrijver. Roem kwam later in de vorm van theater, romans en filmscenario's. Zijn succes hielp hem een woning te kopen, de Villa Mauresque, in Cap Ferrat, waar hij zich zou beperken tot schrijven; een geval dat doet denken aan Vicente Blasco Ibáñez, ook beperkt tot zijn Fontana Rosa in het niet al te verre Menton. Naar mijn mening hebben beide auteurs in hun opsluiting onomkeerbare wonden in hun eigen ziel en in die van hun hoofdpersonen moeten ervaren. De Britse schrijver beschermde zichzelf ook met een cynische houding.
Larry heeft veel van zulke wonden. Een Benedictijnse monnik, pater Ensheim, zegt over hem dat hij een diep religieuze man is die niet in God gelooft. Deze verklaring is in overeenstemming met die beroemde profetie door André Malraux, die "de 21e eeuw zal religieus zijn of niet".. Maar bepaalde spiritualiteiten, geen religies, zijn een uiting van individualisme. Het geeft voldoening om goed te doen en anderen te helpen, hoewel niet altijd met voldoende empathie. Misschien is de zwakte van deze goede bedoelingen dat de behoeftigen, vooral als ze ernstig ziek of arm en ellendig zijn, in opstand kunnen komen tegen hun weldoeners en dat deze laatsten in afschuw kunnen vluchten. Protest, geboren uit wanhoop, laat zien dat er weldoeners zijn die alleen op zichzelf uit zijn.
Larry bekent aan een vriend dat hij graag in de Middeleeuwen had willen leven, toen geloof werd gevoeld zonder erover na te denken. Nu is het onmogelijk, omdat hem de gave van het geloof niet is gegeven. De jongeman weigert het advies van Ensheim te aanvaarden dat als men zich gedraagt alsof men geloof heeft, het geloof zal worden toegekend. Ook begrijpt hij niet waarom een zoon zich in het Onze Vader tot zijn vader moet wenden en om zijn dagelijks brood moet vragen. Waarom zou hij dat vragen aan een almachtige schepper die weet wat zijn kinderen nodig hebben? Waarom elke dag God loven? Kan de hemel worden gekocht door vleierij?
Ik concludeer dat Larry, en Maugham zelf, een strenge opvoeding hebben gehad, nauwelijks christelijk in naam. Geloof is gereduceerd tot sentiment, werken doen er niet toe voor redding. Zonde is niet alleen persoonlijk, maar ook een gevolg van sociale conditionering. Bijgevolg is religie voor het individu. Het gevoel tot een gemeenschap te behoren, of het concept van God als Drie-eenheid, verwatert. De daaruit voortvloeiende ontevredenheid wacht niet langer op een Verlosser, en men streeft slechts naar een psychisch welzijn, zonder grote compromissen, dat men meent te hebben gevonden in Oosterse religies.
Antonio R. Rubio Plo
Afgestudeerd in geschiedenis en rechten
Internationaal schrijver en analist
@blogculturayfe / @arubioplo
