Franciscus wees erop dat in de dominante cultuur "ouderen worden ondergewaardeerd, in hun spirituele kwaliteit, hun gemeenschapszin, hun rijpheid en wijsheid". En dit impliceert in de ogen van de paus een "vacuüm van denken, verbeelding, creativiteit" (Ibid.). Hij benadrukte dat we zonder dialoog tussen de generaties "een steriele samenleving hebben, zonder toekomst, een samenleving die niet naar de horizon kijkt, maar naar zichzelf" (2-II-2022).
Tegen de oudsten zei hij: "Het is jullie verantwoordelijkheid om de menselijke corruptie waarin wij leven en waarin deze manier van leven van relativisme voortduurt, volledig relatief, alsof alles geoorloofd is, aan de kaak te stellen. Ga uw gang. De wereld heeft sterke jonge mensen nodig, die vooruit zullen gaan, en wijze oude mensen" (Ibid.).
Aan anderen, herinnerde hen aan hun plicht om ouderen te beschermen en te onderwijzen in de zorg voor ouderen. Met betrekking tot het vierde gebod Eer vader en moeder wees hij erop: "Eer ontbreekt wanneer overmoed, in plaats van zich te manifesteren als zachtmoedigheid en genegenheid, tederheid en eerbied, overgaat in grofheid en dubbelhartigheid. Wanneer zwakheid wordt verweten en zelfs bestraft alsof het een fout is. Wanneer verbijstering en verwarring aanleiding worden tot spot en agressie" (23-II-2022).
Met het voorbeeld van de oude Eleazar (vgl. 2 M, 18 e.v.) gaf hij aan dat "de praktijk van het geloof niet het symbool is van onze zwakheid, maar het teken van zijn kracht" (Algemene Audiëntie, 4 mei 2022.). En dus: "Wij zullen juist op onze oude dag in alle nederigheid en vastberadenheid laten zien dat geloven niet iets is 'voor oude mensen', maar iets vitaals". Geloven in de Heilige Geestdie alle dingen nieuw maakt, en ons graag wil helpen" (Ibid.). Levend geloof is de erfenis van de ouderdom.
"De ouderen kunnen door hun zwakheid degenen in andere levensfasen leren dat we ons allemaal moeten overgeven aan de Heer, om zijn hulp in te roepen. In die zin moeten we allemaal leren van de ouderdom: ja, er ligt een gave in het oud zijn, begrepen als het zich overgeven aan de zorg van anderen, te beginnen met God zelf (Ibid). Hieruit vloeit voort een "magisterium van de kwetsbaarheid": de zwakheden van de ouderdom niet verbergen is een les van de ouderen voor iedereen".
In het evangelie van Johannes vraagt Nicodemus aan Jezus: Hoe kan men geboren worden als men oud is (Joh 3,4)? En Jezus legt hem uit dat de ouderdom een gelegenheid is om geestelijk herboren te worden en een boodschap van toekomst, barmhartigheid en wijsheid te brengen (vgl. Algemene Audiëntie, 8-VI-2022).
Vandaag, zegt de paus, "Ouderdom is een bijzondere tijd om de toekomst van de technocratische illusie van biologisch en robotisch overleven op te lossen, maar vooral omdat zij zich opent voor de tederheid van de creatieve en generatieve schoot van God". (Ibid.).
En zo leert hij: "De ouderen zijn de boodschappers van de toekomst, de ouderen zijn de boodschappers van de tederheid, de ouderen zijn de boodschappers van de wijsheid van een geleefd leven". (Ibid.).
Franciscus sprak over de rol van artsen en gezondheidswerkers in deze gedeelde verantwoordelijkheid tussen de families van de ouderen en het zorgstelsel van een samenleving: "De hele geneeskunde heeft een bijzondere rol in de samenleving als getuige van de eer die de oudere en ieder mens toekomt.
Uit het verhaal van de genezing van Simons schoonmoeder (vgl. Mk 1, 29-31), overweegt Franciscus: "Als je oud bent, ben je niet langer de baas over je lichaam. Je moet leren je eigen grenzen te accepteren, wat je niet meer kunt". (cf. Algemene Audiëntie, 15-VI-2022). ("Ook ik moet nu een stok dragen").
De schoonmoeder van Peter "Hij stond op en begon hen te dienen". De Paus zegt: "Ouderen die hun bereidheid behouden om te genezen, te troosten, voor hun broeders en zusters te bemiddelen - of het nu leerlingen zijn, centurio's, mensen die door boze geesten worden geteisterd, mensen die afgedankt zijn... - zijn misschien wel het hoogste getuigenis van de zuiverheid van de dankbaarheid die met het geloof gepaard gaat". Dit alles, merkt hij op, is niet exclusief voor vrouwen. Maar vrouwen kunnen mannen leren over dankbaarheid en de tederheid van het geloof, die zij soms moeilijker kunnen begrijpen.
In de dialoog tussen de verrezen Jezus en Petrus aan het einde van het Johannesevangelie (21:15-23, vgl. Algemene Audiëntie 22-VI-2022) vindt Franciscus ook de basis voor zijn advies aan de ouderen.
"Je moet een getuige voor Jezus zijn, zelfs in zwakheid, in ziekte en in dood.. Bovendien spreekt de Heer altijd tot ons in overeenstemming met onze leeftijd. En onze aanhang moet leren zich te laten instrueren en vormen door onze eigen zwakheid, onze onmacht, onze afhankelijkheid van anderen, zelfs in onze kleding, in onze tred.
Geestelijk leven (door gebed en de sacramentenHet is de Eucharistie en de belijdenis van de zonden) die ons de kracht en de wijsheid geeft om met een glimlach afscheid te nemen: "een vreugdevol afscheid: ik heb mijn leven geleefd, ik heb mijn geloof behouden". Het is aan de anderen, vooral aan de jongeren, om de ouderen te helpen deze wijsheid te beleven en uit te drukken, en te weten hoe ze die moeten ontvangen.
In dezelfde geest nodigt de paus ons tegen het einde van de catechese uit het afscheid van Jezus te herlezen (vgl. Joh. 14): "Wanneer Ik heengegaan ben en voor u een plaats bereid heb, zal Ik wederkomen en u tot Mij nemen, opdat gij ook zijt waar Ik ben" (14,3). De opvolger van Petrus bevestigt: "De tijd van het leven op aarde is de genade van die doorgang. De veronderstelling om de tijd stil te zetten - eeuwige jeugd, onbeperkt welzijn, absolute macht te willen - is niet alleen onmogelijk, het is waanzin" (vgl. Algemene Audiëntie, 10-VIII-2022).
Hier beneden is het leven een inwijding, onvolmaaktheid op weg naar een voller leven. En Franciscus maakt van de gelegenheid gebruik om te zeggen dat onze prediking, die overvloeit van zaligheid, licht en liefde, "misschien een beetje leven mist".
De oorspronkelijke catechese van de paus over de "witharige oude man" in het boek Daniël (7, 9; vgl. Algemene Audiëntie, 17 augustus 2022) houdt hiermee verband. Zo wordt God de Vader gewoonlijk voorgesteld. Maar dit," merkt Franciscus op, "is geen dom symbool" dat gedemystificeerd moet worden. Het is een symbool van een eeuwig bestaan, van de eeuwigheid van God, altijd oud en altijd nieuw, met zijn kracht en zijn nabijheid; "omdat God ons altijd verrast met zijn nieuwheid, komt hij ons altijd tegemoet, elke dag op een speciale manier, voor dat moment, voor ons".
Franciscus sloot zijn catechese over ouderdom af met een beschouwing over het mysterie van de aanname van de maagd (cf. Algemene Audiëntie, 24-VIII-2022). In het Westen - herinnerde hij eraan - zien wij haar hoog verheven, gehuld in glorieus licht; in het Oosten wordt zij slapend afgebeeld, omringd door de biddende apostelen, terwijl de Opgestane haar als een kind in zijn handen draagt. De paus wijst erop dat het verband van de tenhemelopneming van de Maagd Maria met de verrijzenis van de Heer, waarmee de onze verbonden is, wanneer wij met hem zullen verrijzen aan het einde der tijden, benadrukt moet worden.
Maria gaat ons voor in haar tenhemelopneming, ook als figuur van de Kerk, die uiteindelijk zal zijn: het verlengstuk van het verrezen lichaam van Christus, tot familie gemaakt. Jezus spreekt hierover - over het volle leven dat ons wacht in het Koninkrijk der hemelen - met verschillende beelden: het bruiloftsfeest, het feest met vrienden, de rijke oogst, de vrucht die komt, niet zonder pijn. Uit dit alles, en voor het welzijn van anderen," stelt Franciscus voor, zichzelf daarbij inbegrepen, "... zullen we de volheid van het leven kunnen zien dat ons wacht in het Koninkrijk der hemelen".Wij, ouderen, moeten het zaad zijn, het licht en ook de rusteloosheid van die volheid van leven die ons te wachten staat".
De heer Ramiro Pellitero Iglesias
Professor Pastorale Theologie aan de Faculteit Theologie van de Universiteit van Navarra.
(*)Gepubliceerd in "Iglesia y nueva evangelización".
