Στην πραγματικότητα, στην αρχή του ποντιφικού του αξιώματος, ο Φραγκίσκος παρουσίασε τον Άγιο Ιωσήφ ως εκείνον που φρόντισε για το σωτηριολογικό έργο με επίκεντρο τον Χριστό. Και το έκανε αυτό με τη δική του διάκριση, βασισμένη στα σημάδια της δράσης του Αγίου Πνεύματος που γίνονται αντιληπτά όταν κάποιος βλέπει τα γεγονότα με πίστη και ρεαλισμό.
Η εικόνα που επέλεξε ο Πάπας είναι η πλοήγηση προς την ειρήνη, που είναι το λιμάνι μας ή ο στόχος μας.. Προς τα εκεί πλέουμε, "είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα", όπως επισημαίνει στο Fratelli tutti. Μήνες νωρίτερα, στις 27 Μαρτίου, είχε πει ότι η πανδημία μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε ένα εύθραυστο και αποπροσανατολισμένο σκάφος. Τώρα μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα ότι η βάρκα είναι ή θα έπρεπε να είναι η αδελφοσύνη, ο δρόμος είναι η δικαιοσύνη και η πορεία είναι η ειρήνη. Ο Πάπας εύχεται στην ανθρωπότητα "να προχωρήσει αυτό το έτος στο δρόμο της αδελφοσύνης, της δικαιοσύνης και της ειρήνης".
Πρώτα απ' όλα, θα ήταν χρήσιμο να υπενθυμίσουμε τι είναι η ειρήνη από την άποψη της χριστιανικής ανθρωπολογίας, με τις βιβλικές της ρίζες. Στον έβδομο μακαρισμό, οι ειρηνοποιοί κηρύσσονται ευλογημένοι.Ο λόγος γι' αυτό είναι ότι θα αποκαλούνται παιδιά του Θεού. Και ο λόγος που δίνεται είναι ότι θα αποκαλούνται παιδιά του Θεού. Αυτή η ευδαιμονία είναι απόηχος της πληρότητας που εκφράστηκε την έβδομη ημέρα της δημιουργίας, όταν ο Θεός αναπαύθηκε και είδε ότι όλα ήταν όχι μόνο καλά, αλλά "πολύ καλά".
Το Σάββατο, την έβδομη ημέρα, ο άνθρωπος καλείται να συμμετάσχει στην ανάπαυση του Θεού. Εξ ου και ο χαιρετισμός μεταξύ των Εβραίων, schalom, που υπενθυμίζει και επαναφέρει αυτή την ειρήνη, ένας χαιρετισμός που ενισχύεται το Σάββατο, Shabbat schalom, ευχόμενος ειδικά εκείνη την ημέρα την ειρήνη που προέρχεται από τον Θεό. Στη βιβλική κουλτούρα και γλώσσα, το αντίθετο αυτής της ειρήνης είναι η αμαρτία.δηλαδή την αταξία και την άρνηση της αγάπης. Και όλα αυτά ισχύουν για τα πράγματα, τους ανθρώπους και την κοινωνία.
Οι χριστιανοί το βλέπουν αυτό από τους καρπούς του πασχαλινού μυστηρίου. Ο Ιησούς είναι ο πρίγκιπας της ειρήνης (προφητεύεται στο Ησ. 9:6), επίσης από τα χρόνια της εργασίας του και από τα συνηθισμένη ζωή στη Ναζαρέτ.
Το να εργάζεσαι και να κάνεις ειρήνη σημαίνει να μιμείσαι και να σκέφτεσαι, να συνεργάζεσαι με ό,τι κάνει ο Θεός σε ολόκληρο το σχέδιο της σωτηρίας του.. Η οικοδόμηση της ειρήνης έχει πολλά να κάνει με το να δουλεύουμε καλά, σε αρμονία με τον Κύριο, σε αρμονία με τους ανθρώπους, επιδιώκοντας την αρμονία και την ενότητα της ζωής, με την προοπτική της χριστιανικής ανθρωπολογίας.
Το μήνυμα του Πάπα μπορεί να αναλυθεί στα χνάρια του μέθοδος διάκρισηςπου μερικές φορές έχει ονομάσει: να συλλογίζεσαι, να διακρίνεις, να προτείνεις.
Ο Francisco εξετάζει ειδικότερα το πλαίσιο του CovidΕίναι επίσης μια εποχή φωτός (ο κρυμμένος ηρωισμός τόσων πολλών, οι μαρτυρίες φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης). Και ανανεώνει το κάλεσμα στις ηθικές πτυχές της (πρόσβαση σε εμβόλια και τεχνολογίες).
Επισημαίνει ορισμένα εμπόδιαΗ έκθεση αναφέρει επίσης: "διάφορες μορφές εθνικισμού, ρατσισμού, ξενοφοβίας, ακόμη και πολέμους και συγκρούσεις". Και πάνω απ' όλα οι τρόποι: "Να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον, αλλά και τη δημιουργία, ώστε να οικοδομήσουμε μια κοινωνία βασισμένη στις αδελφικές σχέσεις".. Εξ ου και το σύνθημα αυτού του μηνύματος "Η κουλτούρα της φροντίδας ως δρόμος προς την ειρήνη".
Εξηγεί τον σκοπό αυτής της "κουλτούρας φροντίδας" με απλό τρόπο: εξάλειψη της κουλτούρας της αδιαφορίας, της απόρριψης και της αντιπαράθεσης που συχνά επικρατεί σήμερα. Είναι μια πλοήγηση που βάρκα της αδελφότηταςΗ ΕΕ βρίσκεται στο δρόμο προς τη δικαιοσύνη και την ειρήνη.
Δώστε ένα πρόσωπο στη δωρεά σας. Βοηθήστε μας να διαμορφώσουμε επισκοπικούς και θρησκευτικούς ιερείς.
Τα θεμέλια και τα κριτήρια για τη διάκριση μπορούν να βρεθούν στην αποκάλυψη, στα σημεία των καιρών, στις ανθρώπινες επιστήμες και πάντα στην παρούσα κατάσταση.
Αυτά τα θεμέλια ή κριτήρια ομαδοποιούνται εδώ σε δύο τύπους. Κάποια αναφέρονται στην ιστορία της σωτηρίας και άλλα αναφέρονται σε το κοινωνικό δόγμα της Εκκλησίας.
Για την ιστορία της σωτηρίας. Η ιστορία αυτή διδάσκει και προωθεί τη "φροντίδα" σε σχέση με τον Θεό, τον εαυτό μας, τους άλλους (αδελφοσύνη και δικαιοσύνη) και ταυτόχρονα με τη Γη.. Σε αυτή την προοπτική αναφέρεται ο Αδάμ (ο άνθρωπος που σχετίζεται με τη γη) και το καθήκον του να την καλλιεργεί και να τη φροντίζει (πρβλ. Γεν. 2:15). Η μορφή του Κάιν, ο οποίος "δικαιολογεί" τον εαυτό του που δεν ήταν φύλακας του αδελφού του (πρβλ. Γεν 4:9). Και πάνω απ' όλα, η φροντίδα του ίδιου του Θεού για τον Κάιν (πρβλ. Γεν 4,9), οι οδηγίες του σχετικά με την ανάπαυση του Σαββάτου σε σχέση με τη λατρεία και ταυτόχρονα με την κοινωνική τάξη και τους φτωχούς (πρβλ. Δευτ 15,4). Επίσης, τα κηρύγματα των προφητών, όπως ο Αμώς και ο Ησαΐας, προς την ίδια κατεύθυνση.
Ένα ακόμη βήμα, και μάλιστα οριστικό, είναι η ζωή του Ιησού και η "φροντίδα" στη διακονία του, δηλαδή η αγάπη και η συμπόνια του για τους φτωχούς και τους άπορους.. Θυμηθείτε το πρώτο του κήρυγμα στη συναγωγή της Ναζαρέτ (Λουκ. 4:18), την αναγνώρισή του ως ο Καλός Ποιμένας (πρβλ. Ιω. 10:11-18, Εζ. 34:1-31), τη διδασκαλία του για το έλεος του Καλού Σαμαρείτη (πρβλ. Λουκ. 10:30-37: πράττετε το ίδιο) και, τέλος, την αυτοθυσία του: τη δωρεά και τη θυσία της ζωής του στο Σταυρό και την πρόσκληση να τον ακολουθήσετε σε αυτό το μονοπάτι.
Αυτή η κουλτούρα φροντίδας μαθαίνεται από τους οπαδούς του Ιησού. Υπάρχει η επιμονή της Εκκλησίας στα έργα ελέους, από τους πρώτους χριστιανούς (βλ. Πράξεις 4:34-35). Η διδασκαλία των Πατέρων για το κοινό καλό και το αίσθημα της ιδιοκτησίας των αγαθών. Και τα πολλά ιδρύματα που προέκυψαν στη συνέχεια ακριβώς για τη φροντίδα εκείνων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.
Παρουσιάζονται κριτήρια από την κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας, τα οποία προϋποθέτουν και συγκεκριμενοποιούν τα προηγούμενα ως θεμέλια ή θεμελιώδη κριτήρια της κουλτούρας της φροντίδας:
1) ανθρώπινη αξιοπρέπεια (η έννοια της προσωπικότητας και ο αποκλεισμός της χριστιανικής χειραγώγησής της- δικαιώματα και υποχρεώσεις σε σχέση με τους άλλους),
2) το κοινό καλόΗ ανθρώπινη οικογένεια είναι το σύνολο της ανθρώπινης οικογένειας,
3) αλληλεγγύηΤο κοινό καλό και η ευθύνη για όλους (βλ. εγκύκλιο Fratelli tutti),
4) την προστασία της δημιουργίαςτην ειρήνη, τη δικαιοσύνη και τη διατήρηση της δημιουργίας, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την τρυφερότητα, τη συμπόνια και το ενδιαφέρον για κάθε ανθρώπινο ον (βλ. Εγκύκλιο Laudato si').
Ως συμπέρασμα στη διάκριση, ο Πάπας προτείνει ότι οι αρχές αυτές αποτελούν την πυξίδα για μια κοινή πορεία, μια "πραγματικά ανθρώπινη πορεία": Η πορεία της ειρήνης και του εξανθρωπισμού, ακολουθώντας τις αρχές της κοινωνικής διδασκαλίας της Εκκλησίας, μπορεί έτσι να διευκολύνει την επίλυση των συγκρούσεων.
Ήδη στο πλαίσιο των συγκεκριμένων προτάσεων, ο Φραγκίσκος επισημαίνει τη σημασία της προώθησης των διαδικασιών, και στην προκειμένη περίπτωση ειδικά των εκπαιδευτικών διαδικασιών, για την ενίσχυση της δυναμικής "μέσα στο κοινό πλοίο", που είναι η αδελφοσύνη. Δηλαδή, τη δυναμική μεταξύ της κοινωνικής φιλίας και της αδελφοσύνης. Μπορούμε να επισημάνουμε, σύμφωνα με το Evangelii gaudium, το Fratelli tutti και το Laudato si', και στο σημερινό πλαίσιο συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας, ότι αυτές οι εκπαιδευτικές διαδικασίες συνεπάγονται: μια ανθρωπολογία, μια ηθική (επιστροφή στις κοινωνικές αρχές), άνοιγμα στους άλλους, διάκριση και διάλογος για την αναζήτηση της "βιωμένης αλήθειας".
Όλα αυτά, μαζί με ένα εκπαίδευση πίστης να αναλάβει αυτές τις αξίες και τα μονοπάτια. Και με αυτόν τον τρόπο, στη βάρκα, ας μαρτυρήσουμε ότι είμαστε μαζί με τον Χριστό.που ζει, αν και μερικές φορές μπορεί να φαίνεται σαν να κοιμάται, αλλά έχει τη δύναμη να ηρεμήσει την καταιγίδα o μας κάνει να περπατάμε στα νερά και να φέρνουμε πολλούς καρπούς, ερχόμενοι στο λιμάνι με την ανθρωπότητα που μας έχει ανατεθεί.
Αυτό θα πρέπει να μεταφραστεί σε συγκεκριμένα σχέδια σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο: στην οικογένεια, την ενορία και το σχολείο, στο πανεπιστήμιο, σε σχέση με τις θρησκείες και σε συνεργασία με άλλους εκπαιδευτικούς (εκπαιδευτικό σύμφωνο), οι οποίοι γνωρίζουν πώς να αναδεικνύουν τις αξίες (πολύτιμα περιεχόμενα) και τις διαδρομές της ανθρώπινης πραγματικότητας και δημιουργίας.
Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να αναπαρασταθεί με το σχήμα ενός τριγώνου στο κάτω μέρος του οποίου βρίσκεται η κουλτούρα της φροντίδας ως το κλειδί για την πορεία προς την ειρήνη.. Αυτή η κουλτούρα έχει τις ρίζες της στην ιστορία της σωτηρίας (επάνω γωνία), της διάκρισης (αριστερή γωνία) και των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών διαδικασιών (δεξιά γωνία) και βασίζεται συνεχώς σε αυτές. Και την ίδια στιγμή, η κουλτούρα της φροντίδας ανατροφοδοτεί τις ζωντανές διαδικασίες που συνδέουν τη δράση του Θεού με τις ανθρώπινες δράσεις.. Μεταξύ της άνω κορυφής (ιστορία της σωτηρίας) και της αριστερής κορυφής (διάκριση), μπορεί να υπογραμμιστεί η δράση του Αγίου Πνεύματος. Στην άλλη πλευρά (δεξιά), αυτή η ίδια ζωντανή ιστορία της σωτηρίας συνεχίζει να αλληλεπιδρά στις εκπαιδευτικές διαδικασίες, μέσω του ευαγγελισμού, της ανθρώπινης ανάπτυξης (με γνώμονα την εργασία) μαζί με την ολοκληρωμένη οικολογία και την αδελφοσύνη. Οι εκπαιδευτικές διαδικασίες, με τη σειρά τους, τίθενται σε δυναμική σχέση με τη διάκριση (βάση του τριγώνου), σε αυτή τη "ναυσιπλοΐα της ειρήνης", η οποία καθοδηγείται από τις αρχές και τα κριτήρια της κοινωνικής διδασκαλίας της Εκκλησίας.
(Το παρόν κείμενο αποτελεί σύνθεση του περιεχομένου που παρουσιάστηκε, με τη μορφή συνέντευξης, σε μια τηλεματική συνεδρία που διοργανώθηκε από το Τμήμα Ποιμαντικής και Πολιτισμού της Επισκοπικής Διάσκεψης του Μεξικού και μεταδόθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2011).
κ. Ramiro Pellitero Iglesias
Καθηγητής Ποιμαντικής Θεολογίας
Σχολή Θεολογίας
Πανεπιστήμιο της Ναβάρα
Δημοσιεύθηκε στο "Εκκλησία και νέος ευαγγελισμός".
