Het symbool van licht

Goya's schilderij

Te zien tot eind 2020 in het Prado Museum in Madrid.roept een gebeurtenis op die plaatsvond in de kerk Romeinse kerk van San Pantaleon op 2 augustus 1648. De 92-jarige Piaristische oprichter is springlevend. ziek en zal aan het eind van de maand overlijden.

In een oratorium, vlakbij zijn kamer, houdt Calasanz zich bezig met Massa en ontvangt de Communie. Hij werd vergezeld door verschillende priesters en leerlingen van de school. In werkelijkheid was het niet de laatste communie van de heilige, maar wel de laatste in het gezelschap van zijn geliefde leerlingen.

Onder deze priesters en studenten hebben de deskundigen, naast een zelfportret van de schilder, Camilo Goya geïdentificeerd, Francisco's broer en kapelaan van Chinchón, en Mariano, de kleinzoon van de kunstenaar.

De contrasten in het werk

Een scherp contrast is te vinden in dit werk, dat van de kadaverachtige bleekheid van Calasanz' gezicht met zijn vurige uitdrukking en gebaar van herinnering. De ogen zijn half geopend, maar het beeld weerspiegelt de sereniteit van een gelovige.

Het is de houding van een groot liefhebber van de Eucharistie, die hij beschouwde als een gezondheid voor de soul en het lichaam, zoals blijkt uit een alinea van zijn brief van 18 januari 1631: "...het lichaam is een lichaam, en het lichaam is een lichaam.Wees u ervan bewust dat alle deugdelijkheid die geneesmiddelen hebben, zij ontvangen uit de hand van de Heer, die in het Heilig Avondmaal een volmaakter gezondheid kan geven, en dat ook vaak doet, dan alle beste geneesmiddelen ter wereld.".

In een doek waarin de donkere tinten - die de zwarte schilderijen inluiden - de overhand hebben, is het bovendien opmerkelijk dat de Eucharistie is een symbool van licht, en de gezichten van zowel de celebrant, pater Vicente Berro, als de aanwezigen zijn ongewoon vurig. Bijzonder opvallend zijn de gelaatstrekken van de kinderen, die zowel onschuld als herinnering combineren.

Goya's religieuze werken

Dit schilderij, met de Communie als centraal thema, moet dienen om te voorkomen dat Goya's religieuze werk wordt ondergewaardeerd. Als de kunstenaar de idealen van de Verlichting verdedigt en tekeer gaat tegen inquisiteurs en een geestelijkheid die de politieke machtHet feit dat hij een religieus stuk was, betekent niet dat hij ongelovig was. Integendeel, zijn religieuze toneelstukken zijn zeer origineel, ver verwijderd van barokke theatrale effecten.

Maar de zwarte visie op Goya en religie blijft bestaan.

Ik herinner me een TVE-programma, Mirar un cuadro, waarin een van de geïnterviewden zei, misschien zonder er al te veel over na te denken, dat het schilderij van de Piaristische heilige de religieuze twijfels van de schilder weerspiegelde. Twijfels of niet, Goya bedong met de Piaristen de som van 16.000 reales voor een werk dat in minder dan drie maanden was voltooid. De schilder kreeg de helft vooraf, maar toen hij de rest zou ontvangen, wilde hij slechts 1.200 ontvangen en gaf de rest aan de Piaristen, samen met een nieuw schilderij, Het gebed in de tuin.

Het kon alleen maar een gebaar van dankbaarheid zijn van iemand die in Zaragoza een piaristische leerling moet zijn geweest, en die de heilige Jozef Calasanz bewonderde, over wie een van zijn biografen vertelt dat hij in zijn binnenste, wandelend door de straten van Romadit citaat uit Psalm 10, 14: "Tot u nemen de hulpelozen hun toevlucht, u bent het toevluchtsoord van de wees.".

In antwoord daarop richtte Calasanz volksscholen op, in het besef dat het beste geschenk dat je een kind kunt geven de onderwijsHet doel werd goed uitgedrukt in het Piaristische motto, Vroomheid en Letteren.