Franciszek zwrócił uwagę, że w dominującej kulturze "osoby starsze są niedoceniane, w ich jakości duchowej, poczuciu wspólnoty, dojrzałości i mądrości". A to, w oczach Papieża, oznacza "próżnię myśli, wyobraźni, kreatywności" (Ibidem). Podkreślał, że bez dialogu między pokoleniami mamy "społeczeństwo jałowe, bez przyszłości, społeczeństwo, które nie patrzy na horyzont, ale patrzy na siebie" (2-II-2022).
Do starszych powiedział: "Macie obowiązek potępić ludzkie zepsucie, w którym żyjemy i w którym trwa ten sposób życia relatywizmu, całkowicie relatywny, jak gdyby wszystko było zgodne z prawem. Proszę bardzo. Świat potrzebuje, potrzebuje silnych młodych ludzi, którzy pójdą do przodu, i mądrych starych ludzi" (Ibid.).
Dla innych, przypomniał im o obowiązku ochrony osób starszych i edukacji w zakresie opieki nad nimi. W odniesieniu do czwartego przykazania "Czcij ojca i matkę" zauważył: "Honoru brakuje, gdy nadmierna pewność siebie, zamiast przejawiać się jako łagodność i czułość, czułość i szacunek, staje się nieuprzejmością i wyrachowaniem. Kiedy słabość jest wytykana, a nawet karana, jakby była winą. Gdy oszołomienie i zmieszanie stają się okazją do kpin i agresji" (23-II-2022).
Na przykładzie starego Eleazara (por. 2 M, 18 nn.) wskazał, że "praktykowanie wiary nie jest symbolem naszej słabości, ale znakiem jej siły" (Audiencja generalna, 4 maja 2022 r.). I tak: "Pokażemy, z całą pokorą i stanowczością, właśnie w podeszłym wieku, że wiara nie jest czymś "dla starych ludzi", ale czymś żywotnym. Proszę wierzyć w Ducha Świętego, który wszystko czyni nowym, a On chętnie nam pomoże" (tamże). Żywa wiara jest dziedzictwem starości.
"Osoby starsze, poprzez swoją słabość, mogą nauczyć osoby w innym wieku, że wszyscy musimy oddać się Panu Bogu, wzywać Jego pomocy". W tym sensie wszyscy powinniśmy uczyć się od starości: tak, jest dar w starości rozumianej jako oddanie się pod opiekę innych, począwszy od samego Boga (Ibid). Z tego wynikają magisterium kruchości": nie ukrywać słabości starości to lekcja od starszych dla wszystkich".
W Ewangelii Jana Nikodem pyta Jezusa: Jak można się narodzić, będąc starym (J 3,4)? A Jezus wyjaśnia mu, że starość jest okazją do duchowego odrodzenia i niesienia orędzia przyszłości, miłosierdzia i mądrości (por. Audiencja Generalna, 8-VI-2022).
Dzisiaj, mówi Papież, "Starość to szczególny czas, w którym rozwiązuje się przyszłość technokratycznej iluzji biologicznego i robotycznego przetrwania, ale przede wszystkim dlatego, że otwiera się na czułość twórczego i generatywnego łona Boga". (Ibid.).
I tak naucza: "Starzy są posłańcami przyszłości, starzy są posłańcami czułości, Starzy ludzie są posłańcami mądrości przeżytego życia". (Ibid.).
Franciszek mówił o roli lekarzy i pracowników służby zdrowia w tej wspólnej odpowiedzialności rodzin osób starszych i systemu opieki zdrowotnej społeczeństwa, stwierdzając: "Cała medycyna ma szczególną rolę w społeczeństwie jako świadek honoru należnego osobie starszej i każdej osobie ludzkiej.
Na podstawie historii uzdrowienia teściowej Szymona (por. Mk 1:29-31), Franciszek rozważa: "Kiedy jest się starym, nie ma się już władzy nad swoim ciałem. Trzeba nauczyć się akceptować własne ograniczenia, to, czego już nie można robić". (por. Audiencja Generalna, 15-VI-2022). ("Ja też muszę teraz nosić laskę").
"Wstał i zaczął im służyć". Papież mówi: "Starsi, którzy zachowują gotowość do leczenia, pocieszania, wstawiania się za swoimi braćmi i siostrami - czy to uczniami, setnikami, ludźmi nękanymi przez złe duchy, ludźmi odrzuconymi... - są być może najwyższym świadectwem czystości tej wdzięczności, która towarzyszy wierze". To wszystko, jak zauważa, nie dotyczy wyłącznie kobiet. Ale kobiety mogą uczyć mężczyzn o wdzięczności i czułości wiary, które czasami trudniej im zrozumieć.
W dialogu między Jezusem Zmartwychwstałym a Piotrem na końcu Ewangelii Jana (21:15-23, por. Audiencja Generalna 22-VI-2022), Franciszek znajduje również podstawę dla swojej rady dla osób starszych.
"Trzeba być świadkiem dla Jezusa nawet w słabości, w chorobie i w śmierci.. Ponadto Pan zawsze przemawia do nas stosownie do naszego wieku. A nasi naśladowcy muszą nauczyć się pozwalać sobie na pouczanie i kształtowanie przez naszą własną słabość, naszą bezsilność, naszą zależność od innych, nawet w naszym ubraniu, w naszym chodzie.
To życie duchowe (poprzez modlitwę i sakramenty, zwłaszcza Eucharystię i wyznanie grzechów) daje nam siłę i mądrość, aby umieć pożegnać się z uśmiechem: "radosne pożegnanie: przeżyłem moje życie, zachowałem moją wiarę". Zadaniem innych, zwłaszcza młodych, jest pomaganie osobom starszym w przeżywaniu i wyrażaniu tej mądrości oraz w przyjmowaniu jej.
W tym samym duchu, pod koniec katechezy, Papież zaprasza nas do ponownego odczytania pożegnania Jezusa (por. J 14): "Gdy odejdę i przygotuję wam miejsce, przyjdę ponownie i przyjmę was do siebie, abyście, gdzie Ja jestem, tam i wy byli" (14:3). Następca Piotra potwierdza: "Czas życia na ziemi jest łaską tego przejścia. Domniemanie zatrzymania czasu - pragnienie wiecznej młodości, nieograniczonego dobrobytu, absolutnej władzy - jest nie tylko niemożliwe, ale wręcz urojone" (por. Audiencja Generalna, 10-VIII-2022).
Tutaj, na dole, życie jest inicjacją, niedoskonałością na drodze do pełniejszego życia. A Franciszek korzysta z okazji, aby powiedzieć, że naszemu nauczaniu, które obfituje w błogosławieństwo, światło i miłość, "być może brakuje trochę życia".
Wiąże się z tym oryginalna katecheza papieża o "białowłosym starcu" z Księgi Daniela (7, 9; por. Audiencja generalna, 17 sierpnia 2022 r.). Tak właśnie zazwyczaj przedstawia się Boga Ojca. Ale to - zauważa Franciszek - "nie jest głupi symbol", który należy zdemaskować. Jest symbolem wiecznego istnienia, wieczności Boga, zawsze starego i zawsze nowego, z jego siłą i jego bliskością; "ponieważ Bóg zawsze zaskakuje nas swoją nowością, zawsze wychodzi nam na spotkanie, każdego dnia w szczególny sposób, na ten moment, dla nas".
Franciszek zakończył swoją katechezę na temat starości kontemplacją tajemnicy Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (por. Audiencja Generalna, 24-VIII-2022). Na Zachodzie - przypomniał - kontemplujemy ją uniesioną wysoko, otuloną chwalebnym światłem; na Wschodzie przedstawiana jest w pozycji leżącej, śpiącej, otoczona przez modlących się Apostołów, podczas gdy Zmartwychwstały nosi ją na rękach jak dziecko. Papież zwraca uwagę, że należy podkreślić związek Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny ze Zmartwychwstaniem Pańskim, z którym związane jest nasze własne, kiedy to razem z nim zmartwychwstaniemy na końcu czasów.
Maryja poprzedza nas w swoim wniebowzięciu, również jako figura Kościoła, który będzie w końcu: przedłużeniem zmartwychwstałego ciała Chrystusa, uczynionym rodziną. Jezus mówi o tym - o pełnym życiu, które czeka nas w Królestwie Niebieskim - za pomocą różnych obrazów: uczta weselna, uczta z przyjaciółmi, obfite żniwa, owoce, które przychodzą, nie bez bólu. Z tego wszystkiego i dla dobra innych", proponuje Franciszek, włączając siebie do tej grupy, "...będziemy mogli zobaczyć pełnię życia, która czeka nas w Królestwie Niebieskim".My, ludzie starsi, musimy być ziarnem, światłem, a także niepokojem tej pełni życia, która nas czeka".
Pan Ramiro Pellitero Iglesias
Profesor teologii pastoralnej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Nawarry.
(*)Opublikowany w "Iglesia y nueva evangelización".
