Έχει δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε τη σημασία των συναισθημάτων στην εξέταση της συνείδησης και στην προσευχή. Δεν αναφέρεται, επομένως, στο ρόλο της συνοδείας ή της πνευματικής καθοδήγησης, εκτός από την τελευταία γενική ακρόαση- ούτε αναφέρεται στη διάκριση σε άλλα κοινωνικά ή εκκλησιαστικά επίπεδα.
Όλοι πρέπει να είμαστε διακριτικοί να λάβει τις σωστές αποφάσεις. Αυτό αρμόζει στην αρετή της σύνεσης, αν και σήμερα ο όρος αυτός έχει αποκτήσει μια περιοριστική έννοια της προσοχής ή της προφύλαξης. Όμως η ίδια η σύνεση είναι "ορθός λόγος κατά την πράξη", και επομένως μπορεί επίσης να μας οδηγήσει να ενεργούμε χωρίς καθυστέρηση και με γενναιοδωρία.
Από χριστιανική άποψη, εξάλλου, η διάκριση απαιτεί να λαμβάνονται υπόψη την ιδιότητά μας ως παιδιά του Θεού, τη φιλία και την προσωπική επαφή με τον Ιησού Χριστό και τη δράση του Αγίου Πνεύματος.
Ο Πάπας ενθάρρυνε να γνωρίζετε πώς να αναγνωρίζετε τα σημάδια Ο Θεός πρέπει να βρίσκεται σε απροσδόκητες, ακόμη και δυσάρεστες καταστάσεις- και επίσης να γνωρίζουμε πώς να αντιλαμβανόμαστε κάτι που μπορεί να μας κάνει χειρότερα στην πορεία, ακόμη και αν παρουσιάζεται με ελκυστικό τρόπο.
Σε ένα πρώτο μέρος των ομιλιών του (μέχρι και τις 19 Οκτωβρίου) Ο Πάπας Φραγκίσκος επεσήμανε τέσσερα βασικά στοιχεία αυτής της πνευματικής διάκρισης, την οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε "ατομική".
Πρώτον, η φιλία ή εξοικείωση με τον Κύριο: να Του μιλάμε στην προσευχή, με εγγύτητα και εμπιστοσύνη, γιατί ποτέ δεν μας εγκαταλείπει.
Δεύτερον, η αυτογνωσίαΑυτό δεν είναι εύκολο, διότι έχουμε την τάση, αφενός, να κρυβόμαστε - ακόμη και από τον εαυτό μας - και, αφετέρου, επηρεαζόμαστε εύκολα από επιφανειακές μόδες ή συνθήματα.
Όλα αυτά βοηθούνται από την κατασκευή εξέταση συνείδησης. Και ο Πάπας δεν αναφέρεται εδώ στην εξέταση πριν από τη μυστηριακή εξομολόγηση (για να ανακαλύψουμε τις αμαρτίες για τις οποίες θα κατηγορηθούμε), αλλά στη γενική εξέταση της συνείδησης στο τέλος της ημέρας. Γενική εξέταση της συνείδησης στο τέλος της ημέρας: "Τι συνέβη στην καρδιά μου σήμερα; Πολλά πράγματα συνέβησαν... Ποια, γιατί, τι ίχνη άφησαν στην καρδιά μου;
Το τρίτο "συστατικό" της διάκρισης θα ήταν να γνωρίζουν τι και πώς είναι τις επιθυμίες μας, Πρέπει να προσέχουμε οι επιθυμίες μας να είναι μεγάλες και λειτουργικές, γιατί μερικές φορές παραμένουμε στα παράπονά μας (βλ. Ιωάννης 5:6 κ.ε.), τα οποία μάλλον επισκιάζουν ή ατροφούν την επιθυμία μας.
Τέταρτον, μας συμβουλεύει να ανάγνωση ή ερμηνεία της δικής του ιστορίας. Αν το κάνουμε αυτό, λίγο κάθε μέρα, θα είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε τόσα πολλά τοξικά ή απαισιόδοξα στοιχεία που μας κρατούν πίσω (είμαι άχρηστος, όλα πάνε άσχημα για μένα κ.λπ.), ίσως με τη βοήθεια κάποιου που μπορεί να μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε τις αρετές μας, τα καλά πράγματα που σπέρνει ο Θεός μέσα μας.
Ακρόαση του Πάπα Φραγκίσκου στις 28 Σεπτεμβρίου 2022. Πηγή: Vatican News.
Σε ένα δεύτερο μέρος της κατήχησης (μέχρι τις 23 Νοεμβρίου), επικεντρώθηκε στο διώνυμο ερήμωση-παρηγοριά.
Πρώτον, η ερήμωση ή πνευματική θλίψη. Αυτή η θλίψη δεν χρειάζεται να είναι κακή από μόνη της. Μερικές φορές είναι το αποτέλεσμα της μεταμέλειας επειδή κάναμε κάτι λάθος, αλλά μερικές φορές είναι απλά ένας "πόνος στην ψυχή", ένα κόκκινο φως, που μας καλεί να σταματήσουμε, να δούμε τι είναι λάθος- μερικές φορές μπορεί να είναι ένας πειρασμός αποθάρρυνσης, που στέλνει ο διάβολος για να μας σταματήσει στο δρόμο του καλού.
Σε κάθε περίπτωση, είναι σκόπιμο να ρωτώντας τον εαυτό σας από πού προέρχεται Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Θεός δεν μας εγκαταλείπει ποτέ και ότι μαζί Του μπορούμε να νικήσουμε κάθε πειρασμό, όπως μας δίδαξε ο Ιησούς (βλ. Ματθ. 3:14-15, 4:11-11, 16:21-23).
Ο Πάπας επιμένει ότι μερικές φορές μια τέτοια ερημιά μπορεί να είναι καλή. Στην πραγματικότητα", προειδοποιεί, "αν δεν υπάρχει λίγη δυσαρέσκεια, λίγη υγιής θλίψη, μια υγιής ικανότητα να ζούμε στη μοναξιά και να είμαστε με τον εαυτό μας χωρίς να το βάζουμε στα πόδια, κινδυνεύουμε να παραμένουμε πάντα στην επιφάνεια των πραγμάτων και να μην έρθουμε ποτέ σε επαφή με το κέντρο της ύπαρξής μας. Μια ορισμένη "υγιής ανησυχία" είναι καλή όπως είχαν οι άγιοι".
Και εξηγεί ότι η ερήμωση μας δίνει την τις δυνατότητες ανάπτυξηςΠρέπει να ωριμάσουμε στην ικανότητα να δίνουμε τον εαυτό μας ελεύθερα στους άλλους, χωρίς να επιδιώκουμε το δικό μας συμφέρον ή τη δική μας ευημερία. Για παράδειγμα, στην προσευχή μπορεί να είμαστε στεγνοί ή να νιώθουμε άδειοι ή να μπαίνουμε στον πειρασμό να την εγκαταλείψουμε. Αλλά πρέπει να μάθουμε να είμαστε με τον Κύριο, ενώ συνεχίζουμε να τον αναζητούμε, ίσως εν μέσω αυτού του πειρασμού ή αυτού του κενού που βιώνουμε. Αλλά χωρίς να εγκαταλείπουμε την προσευχή, γιατί η απάντησή του έρχεται πάντα.
Υπάρχουν επίσης "παρηγοριές" στην πνευματική ζωή, χαρές. Αλλά πρέπει να ξέρετε διάκριση των αληθινών παρηγοριών από τις ψευδείς παρηγοριές. Τα πρώτα μας οδηγούν να συνεχίσουμε να αναζητούμε τον Κύριο, ευγνώμονες για όσα μας δίνει. Τα δεύτερα είναι εκείνα που μας οδηγούν να αναζητούμε τον εαυτό μας, να αποφεύγουμε τα καθήκοντά μας ή να κακομεταχειριζόμαστε τους άλλους.
Στο τελευταίο μέρος της κατήχησης (από τις 7 Δεκεμβρίου), ο Φραγκίσκος μας κάλεσε να εξετάσουμε τη φάση μετά τη λήψη των αποφάσεων, προκειμένου να εξακριβώσουμε αν ήταν κατάλληλες ή όχι. Όπως σημάδια ότι αυτές ήταν καλές αποφάσεις, επεσήμανε: εσωτερική ειρήνη και χαρά, ενδιαφέρον για τις ανάγκες των άλλων, "να αισθάνεται κανείς στη θέση του", ανάπτυξη στην τάξη, ενότητα και ενέργεια στην πνευματική μας ζωή.
Πρόσθεσε τη σημασία της επιτήρησηΝα μην αποκοιμηθούμε, να μην συνηθίσουμε, να μην αφήσουμε να μας παρασύρει η ρουτίνα (βλ. Λουκ. 12, 35-37). Αυτό είναι απαραίτητο για να εξασφαλίσουμε την επιμονή, τη συνοχή και τον καλό καρπό των αποφάσεών μας.
Ο λόγος είναι ότι αυτός που αποκτά υπερβολική αυτοπεποίθηση χάνει την ταπεινοφροσύνη και λόγω έλλειψης επαγρύπνησης της καρδιάς μπορεί να αφήσει τον κακό να ξαναμπεί μέσα (βλ. Ματθ. 12, 44 κ.ε.). Αν μείνουν αφύλακτα, τα ζιζάνια μεγαλώνουν: υπερηφάνεια, η αλαζονεία του να είσαι καλός, η άνεση του να είσαι άνετος, η υπερβολική αυτοπεποίθηση... Με μια λέξη, η έλλειψη ταπεινότητας... και καταλήγεις να τα χάνεις όλα.
Αυτή είναι η συμβουλή: "Να προσέχεις την καρδιά σου, γιατί η εγρήγορση είναι σημάδι σοφίας, είναι σημάδι πάνω απ' όλα ταπεινότητας, γιατί φοβόμαστε να πέσουμε και η ταπεινότητα είναι το κύριο μονοπάτι της χριστιανικής ζωής".
Αργότερα ο Πάπας επεσήμανε ορισμένα βοηθήματα για τη διάκριση. Αναφέρθηκε κυρίως στοο Λόγος του Θεού και η διδασκαλία της Εκκλησίας. Ο Λόγος του Θεού βρίσκεται στην Αγία Γραφή (ιδιαίτερα στην επιμελή ανάγνωση των Ευαγγελίων) με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος.
Γι' αυτό ο Φραγκίσκος επιμένει, όπως και σε άλλες περιπτώσεις: "Ας πάρουμε το Ευαγγέλιο, ας πάρουμε τη Βίβλο στα χέρια μας: πέντε λεπτά την ημέρα, όχι περισσότερο. Κρατήστε ένα Ευαγγέλιο τσέπηςΕίναι καλή ιδέα να το έχετε στην τσάντα σας, και όταν ταξιδεύετε, να το παίρνετε μαζί σας και να διαβάζετε λίγο κατά τη διάρκεια της ημέρας, αφήνοντας το Λόγο του Θεού να έρθει κοντά στην καρδιά σας.
Αναφέρθηκε επίσης, σύμφωνα με την εμπειρία των αγίων, στη σημασία της μελετώντας το πάθος του Κυρίου και να το δείτε στο ΕσταυρωμένοςΗ χρήση των την Παναγία, να ζητήσει από τον Άγιο Πνεύμα (που είναι "διάκριση εν δράσει") και να την αντιμετωπίζετε με εμπιστοσύνη, μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό.
Στην τελευταία κατήχηση (βλ. Γενικό ακροατήριο της 4ης Ιανουαρίου 2023) ο Φραγκίσκος επεσήμανε τη σημασία της πνευματική καθοδήγηση και να κάνει τον εαυτό του γνωστό για να γνωρίσει τον εαυτό του και να πορευτεί στην πνευματική ζωή.
κ. Ramiro Pellitero Iglesias
Καθηγητής Ποιμαντικής Θεολογίας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ναβάρα.
Δημοσιεύθηκε στο "Εκκλησία και νέος ευαγγελισμός". Το παρόν κείμενο (αναθεωρημένο στις 4 Ιανουαρίου 2023) αποτελεί σύνθεση ενός πληρέστερου κειμένου που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Omnes", τεύχος Ιανουαρίου 2023.
