Περίοδοι κρίσης, περίοδοι χάριτος

Με αυτό το εκπληκτικό επιχείρημα ο Πάπας Φραγκίσκος ξεκίνησε την ομιλία προς τη Ρωμαϊκή Κουρία (21-XII-2020) με την ευκαιρία των Χριστουγέννων. Και αυτό ήταν το πρώτο σημείο: η αντίθεση, θα μπορούσαμε να πούμε, μεταξύ μιας κουλτούρας του θανάτου και μιας κουλτούρας του θανάτου. κουλτούρα της ζωής, η οποία βρίσκει το κέντρο και την πληρότητά της στην ενσάρκωση του Υιού του Θεού.

Πανδημική Χριστούγεννα

Όμως, συνέχισε, για να κατανοήσουμε, να εκτιμήσουμε και να επωφεληθούμε από αυτό το γεγονός, είναι απαραίτητες ορισμένες προϋποθέσεις. Πρέπει να "τοποθετήσετε" τον εαυτό σας στη σωστή θέση.Αυτό συμβαίνει "μόνο αν είμαστε αδρανείς, ταπεινοί, ουσιαστικοί".

Μπροστά σε αυτά τα "πανδημικά Χριστούγεννα", ο Φραγκίσκος αναλογίζεται για άλλη μια φορά την κατάστασή μας: ήταν, όπως λέει, "μια σημαντική δοκιμασία και, ταυτόχρονα, μια μεγάλη ευκαιρία να μεταστραφούμε και να ανακτήσουμε την αυθεντικότητα".

Να μετατραπεί σε τι;

Ο Πάπας συνεχίζει τώρα την πρότασή του από εκείνο τον πολύ ιδιαίτερο διαλογισμό στις 27 Μαρτίου στην πλατεία του Αγίου Πέτρου: "μια άδεια πλατεία, αλλά γεμάτη από ένα κοινό ανήκειν που μας ενώνει με κάθε γωνιά της γης". Η πρόταση αυτή, η οποία αναπτύσσεται περαιτέρω στην εγκύκλιο Fratelli tuttiδεν είναι άλλη από την αδελφότητα. 

Η πανδημία έδειξε ότι είμαστε μαζί σε μια καταιγίδα, επειδή είμαστε αδέλφια. Γι' αυτό είναι σημαντικό να ξέρουμε πώς να ονειρευόμαστε μαζί.

Χρόνος κρίσης, χρόνος του Πνεύματος

Το δεύτερο βήμα στο λόγο του είναι η έννοια των κρίσεων.

Η κρίση είναι "το κόσκινο που κοσκινίζει τους κόκκους του σιταριού μετά τον θερισμό". Κρίσεις, τελικά κρίσεις πίστης ή εμπιστοσύνης, βίωσαν οι σημαντικοί άνθρωποι στην ιστορία της σωτηρίας: ο Αβραάμ, ο Μωυσής, ο Ηλίας, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, ο Παύλος. Χάρη στις "κρίσεις" τους μπόρεσαν να συνεργαστούν με τη θέση τους στα σχέδια του Θεού. Και έτσι, προτείνει ο Φραγκίσκος, "ο καθένας από εμάς μπορεί να βρει τη θέση του".

Αλλά η πιο εύγλωττη "κρίση" ήταν αυτή του ΙησούΗ νηστεία Του στην έρημο, η προσευχή Του στη Γεθσημανή και η εγκατάλειψή Του στο σταυρό.

Η Εκκλησία είχε τις κρίσεις της χθες και σήμερα, οι οποίες δημιούργησαν πολλά σκάνδαλα. Αλλά πάνω απ' όλα, λάμπει η μαρτυρία και η εμπιστοσύνη στον ζωντανό Θεό, η οποία είναι εμφανής στους αγίους. (πολλοί από αυτούς "απλοί άνθρωποι" δίπλα μας).

Πάντα, παρατηρεί ο Φραγκίσκος, μπορεί να υπάρχουν εκείνοι που βλέπουν την κρίση χωρίς το φως της πίστης και της ελπίδας. Αλλά όταν κοιτάζουμε το Ευαγγέλιο με τον σωστό τρόπο, με πίστη και ταπεινότητα, συνειδητοποιούμε ότι "το Ευαγγέλιο είναι το πρώτο που μας βάζει σε κρίση". Και ότι "ο καιρός της κρίσης είναι καιρός του Πνεύματος", γιατί μπορούμε να έχουμε "την εμπειρία μιας κρυμμένης Χάριτος μέσα στο σκοτάδι. Διότι ο χρυσός καθαρίζεται στη φωτιά, και εκείνοι που αρέσουν στον Θεό καθαρίζονται στο καμίνι της ταπείνωσης" (Ναι 2,5).

Μετατροπή, ανανέωση

Τρίτον, καλούμαστε να να διακρίνουν τις "κρίσεις" από τις "συγκρούσεις".. "Η κρίση έχει συνήθως θετική έκβαση, ενώ η σύγκρουση δημιουργεί πάντα μια αντίθεση, μια αντιπαλότητα", έναν φαινομενικά άλυτο ανταγωνισμό, διχάζει μεταξύ δικαίων και αδίκων, δημιουργεί κλειστές ομάδες που χάνουν την ενότητα της πραγματικότητας και, στην περίπτωση της Εκκλησίας, την οικουμενικότητα της αποστολής.

Κάθε ζωντανό σώμα βρίσκεται κατά κάποιο τρόπο πάντα σε κρίση.Η ζωή απαιτεί κάποια ένταση, αλλά όχι σύγκρουση. Έτσι και η ΕκκλησίαΟι συγκρούσεις οδηγούν σε απώλεια του πλούτου και της πολυφωνίας και εγκλωβίζουν ορισμένους ανθρώπους απέναντι σε άλλους που είναι επίσης εγκλωβισμένοι.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Φραγκίσκος δηλώνει: "Η καινοτομία που εισήγαγε η κρίση αυτό που επιθυμεί το Πνεύμα δεν είναι ποτέ μια καινοτομία σε αντίθεση με το παλιό, αλλά μια καινοτομία που πηγάζει από το παλιό και το κάνει πάντα καρποφόρο". Και παρατηρεί πώς ο Ιησούς το εξηγεί με απλό και ξεκάθαρο τρόπο: "...η καινοτομία που επιθυμεί το Πνεύμα δεν είναι ποτέ μια καινοτομία σε αντίθεση με το παλιό.Αν ο κόκκος του σιταριού δεν πέσει στη γη και δεν πεθάνει, παραμένει άκαρπος- αν όμως πεθάνει, αποδίδει πολλούς καρπούς". (Jn 12,24). Γι' αυτό δεν πρέπει να αμυνόμαστε από τις κρίσεις για να πέσουμε σε συγκρούσεις, οι οποίες θα μας άφηναν μόνους και θα μας καταδίκαζαν σε στειρότητα.

Υπερασπιζόμενοι τους εαυτούς μας από την κρίση", λέει, "εμποδίσαμε το έργο της τη Χάρη του Θεού που θέλει να εκδηλωθεί μέσα μας και μέσα από εμάς". Βέβαια, συνεχίζει, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε ρεαλιστικά τις αποτυχίες, τα σκάνδαλα, τις αμαρτίες, και έτσι η ανάγκη για μετατροπή. Επειδή η μεταστροφή μας μιλάει ακριβώς γι' αυτό ".πρέπει να πεθάνουμε σε έναν τρόπο ύπαρξης, σκέψης και δράσης που δεν αντικατοπτρίζει το Ευαγγέλιο"..

Και με αυτό επιστρέφει στις "προϋποθέσεις" για την κατανόηση της νεότητας που έρχεται με τον Ιησού Χριστό: "...".Μόνο αν πεθάνουμε σε μια συγκεκριμένη νοοτροπία θα κάνει επίσης χώρο για τη νεότητα που το Πνεύμα ανακινεί συνεχώς στην καρδιά της Εκκλησίας".

Στο σημείο αυτό αναφέρεται στην επιστολή του Αγίου Παύλου προς τους Χριστιανούς της Ρώμης (πρβλ Rm 12, 2), όταν τους γράφει: "Μην προσαρμόζεστε στον παρόντα κόσμο, αλλά μεταμορφωθείτε ανανεώνοντας το μυαλό σαςώστε να μπορείτε να να διακρίνετε ποιο είναι το θέλημα του ΘεούΤο καλό, το ευχάριστο, το τέλειο". Για άλλη μια φορά, είναι το θέμα της μετατροπής για διάκρισηΗ "πνευματική λατρεία" που είναι η χριστιανική ζωή: προσφορά και υπηρεσία στον Θεό και στον πλησίον.

Κάθε κρίση θέτει, εν ολίγοις, την ανάγκη για ανανέωση, για ένα βήμα προς τα εμπρός, για μετατροπή. Δεν πρόκειται, λέει ο Πάπας αναφερόμενος στη μεταρρύθμιση στην Εκκλησία, να ντυθεί το σώμα του Χριστού με ένα επίθεμα (Πρβλ. Λουκάς 5, 36-38), αλλά να του φορέσει ένα νέο ένδυμα- να χύσει αυτό το νέο κρασί, που είναι πάντα η χάρη του Θεού, σε νέα κρασοφόρα. Στην Παράδοση της Εκκλησίας, η οποία είναι σαν ένα ζωντανό ποτάμι στο οποίο οι απαρχές είναι πάντα παρούσες, υπάρχουν πάντα νέα και παλιά πράγματα (Ματθ. 13, 52).

"Τα "παλιά πράγματα", εξηγεί ο Φραγκίσκος, είναι η αλήθεια και η χάρη που ήδη κατέχουμε. Τα νέα πράγματα αποτελούνται από τις διάφορες πτυχές της αλήθειας που σταδιακά καταλαβαίνουμε. Και επικαλούμενος τον Μάλερ και τον Άγιο Βικέντιο ντε Λερέν, επισημαίνει ότι εκείνος που μας κρατά σε αυτή η ζωντανή δυναμική είναι το Άγιο Πνεύμα. Αν επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να καθοδηγηθούμε από το Άγιο Πνεύμακάθε μέρα θα πλησιάζουμε όλο και πιο κοντά στην "πλήρη αλήθεια" (Jn 16,13). Αντιθέτως, χωρίς τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, θα παραμορφώναμε την Εκκλησία σε κάτι απλώς ανθρώπινο.

Διαχείριση κρίσεων

Ο Πάπας ρωτά τελικά, τι πρέπει να κάνουμε κατά τη διάρκεια της κρίσης; Και προτείνει το ακόλουθο πρωτόκολλο: 

• Αποδεχτείτε την ως μια περίοδο χάριτος (που μας δίνεται για να ανακαλύψουμε το θέλημα του Θεού για τον καθένα μας και για ολόκληρη την Εκκλησία).
• Προσευχηθείτε περισσότερο, όσο περισσότερο μπορούμε- ταυτόχρονα, να κάνουμε ό,τι μπορούμε με τις εμπιστοσύνη στον Θεό (επειδή η χριστιανική ελπίδα είναι μια ενεργός ελπίδα),
• Εξυπηρέτηση στους άλλους με ειρήνη και γαλήνη.

Εν ολίγοις "η κρίση είναι κίνηση, είναι μέρος της πορείας".. "Η σύγκρουση, από την άλλη πλευρά, είναι ένα λανθασμένο μονοπάτι, είναι μια περιπλάνηση χωρίς στόχο ή σκοπό, είναι η παραμονή στο λαβύρινθο, είναι μόνο σπατάλη ενέργειας και ευκαιρία για το κακό". Και το πρώτο κακό στο οποίο οδηγεί η σύγκρουση είναι η μουρμούρα, η οποία μας εγκλωβίζει στην αυτοαναφορά και μετατρέπει κάθε κρίση σε σύγκρουση.

Τέλος, όσον αφορά την υπηρεσία, επισημαίνει ότι η υπηρεσία μας πρέπει να απευθύνεται κυρίως στους φτωχούς και τους άπορους, στους οποίους πρέπει επίσης να διακηρύσσουμε τα καλά νέα (Πρβλ. Ματθ. 11, 5).

Αναφερόμενος στον Λεβινάς, ο Φραγκίσκος λέει ότι "Μόνο εκείνος γνωρίζει πραγματικά τον Θεό που καλωσορίζει τους φτωχούς που έρχονται από κάτω με τη δυστυχία τους και που, με αυτή τη μορφή, στέλνονται από πάνω".. Και επίσης ότι "δεν μπορούμε να δούμε το πρόσωπο του Θεού, αλλά μπορούμε να τον βιώσουμε όταν στρέφεται προς το μέρος μας, όταν τιμούμε το πρόσωπο του πλησίον μας, του άλλου που μας απασχολεί με τις ανάγκες του" (Πρβλ. E. Lévinas, Totalité et infini, Paris 2000- Totalidad e infinito, Sígueme, Salamanca 2016.). Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να δούμε τον Θεό στο πρόσωπο των φτωχών.

Μεταστροφή από τον ρεαλισμό της φτώχειας μας- μεταστροφή στην αδελφοσύνη, μεταστροφή στη διάκριση. Εμπιστοσύνη στον Θεό, ταπεινότητα και θάρρος να εργαστούμε και να υπηρετήσουμε.

Ένας καλός οδικός χάρτης για τη διαχείριση κρίσεων (όχι μόνο αυτής) και για ζώντας αυτά τα πανδημικά Χριστούγεννα.